Το συγκρότημα της μονής Ελεούσας βρίσκεται σε μικρή απόσταση από τις μονές Φιλανθρωπηνών και Ντίλιου. Αρχικά ήταν αφιερωμένη στον άγιο Νικόλαο ενώ από τον 16ο αιώνα αναφέρεται ως μονή Γκιούμα ή Γκιουμάτων από το όνομα της ομώνυμης ηπειρωτικής οικογένειας της Βενετίας η οποία είχε προσφέρει στο μοναστήρι ενώ από το 1484 και σύμφωνα με άλλους το 1584 είναι αφιερωμένη στην Παναγία την Ελεούσα.
Η μετονομασία θα γίνει εξαιτίας της μεταφοράς σε αυτή της θαυματουργικής εικόνας της Παναγίας Ελεούσας η οποία φυλασσόταν αρχικά στη μονή της Αγίας Παρασκευής στα Ιωάννινα η οποία θα μετατραπεί σε τζαμί το 1484 (τζαμί Ναμάζ Γκιαχ). Η εικόνα της Παναγίας της Ελεούσας θεωρείται θαυματουργή και φυλάσσεται στον νάρθηκα της εκκλησίας. Είναι έργο της Κρητικής Σχολής, του 14ου-15ου αιώνα με αργυρή επένδυση που έγινε το 1769 από τον Καλαρρυτινό ιερέα Διαμαντή.
Η μονή θα γνωρίσει μεγάλη ακμή κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα υπό την εποπτεία του ηγουμένου Αββακούμ. Ο ιερομόναχος Αββακούμ υπήρξε κοινός ηγούμενος των μονών Ελεούσας και Μεταμόρφωσης του Σωτήρος και ιδρυτής της Αββακούμειας Ιερατικής Σχολής η οποία ιδρύθηκε το 1872 και λειτούργησε για 50 χρόνια. Μετά την απελευθέρωση της Ηπείρου από τον οθωμανικό ζυγό , στο χώρο της μονής λειτούργησε ιεροδιδασκαλείο κατά το χρονικό διάστημα 1924-29.
