Ιστορικό του μνημείου
Ο ναός της Αγίας Αικατερίνης βρίσκεται στην παλιά συνοικία της Καραβατιάς, ανατολικά του Αρχιμανδρείου. Αποτελεί μετόχι της μονής της Αγίας Αικατερίνης του Σινά. Ο αρχικός ναός κτίστηκε το 1771 και ανακαινίστηκε το 1801. Η δεύτερη ανακαίνιση του θα γίνει κατά τα έτη 1872-1875 με χορηγία των εύπορων Γιαννιωτών Αλεξίου και Αγγελικής Παπάζογλου. Η Αγγελική Παπάζογλου συγκαταλέγεται ανάμεσα στους ευεργέτες που ανέδειξε το Ζαγόρι. Καταγόταν από το χωριό Σκαμνέλι. Μετά το θάνατο του συζύγου της διέθεσε την περιουσία της σε έργα κοινής ωφέλειας στα Ιωάννινα και το Ζαγόρι, ενώ παραχώρησε το σπίτι της στα Ιωάννινα για τις ανάγκες στέγασης υφαντικής σχολής. Με την διαθήκη της κληροδότησε την περιουσία της σε εκκλησίες και μοναστήρια καθώς και στο νοσοκομείο Χατζηκώνστα με σκοπό την περίθαλψη των ασθενών που έπασχαν από χρόνια νοσήματα. Σε μικρή απόσταση από την βόρεια θύρα εισόδου του ναού βρίσκεται και ο μαρμάρινος τάφος των δωρητών , κατασκευασμένος από τον γλύπτη Γ. Βρούτο στα 1902.
Στο Σιναϊτικό μετόχι φυλάσσεται αντίγραφο του «Αχτιναμέ» εγγράφου με το οποίο χορηγήθηκαν προνόμια στο μοναστήρι του Σινά από τον προφήτη Μωάμεθ όταν εκείνος ζήτησε άσυλο στη μονή το 625 μ.Χ. Το έγγραφο αυτό φέρει ως υπογραφή το αποτύπωμα της δεξιάς παλάμης του προφήτη. Η παρουσία του αποδείχθηκε σωτήρια κατά την περίοδο της Οθωμανικής κυριαρχίας. Χάρη στην εξασφαλισμένη αυτή ασυλία του μοναστηριού , ο χώρος του χρησιμοποιήθηκε αρκετές φορές ως καταφύγιο των διωκόμενων χριστιανών αλλά και ως αποθήκη πυρομαχικών κατά την διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων. Κατά την διάρκεια της γερμανικής κατοχής στο σημείο αυτό έλαβε χώρα μια πράξη αντίστασης. Δυο νεαροί ύψωσαν στο καμπαναριό την ελληνική σημαία σε ανάμνηση της τριακοστής επετείου της απελευθέρωσης των Ιωαννίνων.
Στοιχεία σχετικά με τον ναό
Ο ναός είναι χτισμένος στον τύπο της τρίκλιτης ξυλόστεγης βασιλικής με υπερυψωμένο γυναικωνίτη στην δυτική πλευρά. Σε ότι αφορά την τοιχογράφηση του εσωτερικού του ναού αυτή περιορίζεται στο ιερό, στο θόλο μπροστά από αυτό και σε μεμονωμένες σκηνές στους πλάγιους τοίχους. Οι τοιχογραφίες είναι έργο του ζωγράφου Αλέξανδρου Δαμίρη γνωστού από την μεγάλη τοιχογραφημένη σκηνή της μάχης στην Μουλβία γέφυρα η οποία εκτίθεται σήμερα στο Βυζαντινό μουσείο Ιωαννίνων. Οι δεσποτικές εικόνες του τέμπλου έγιναν το 1879 από τον ζωγράφο Χρήστο Εξαρχόπουλο.
Ανάμεσα στις φορητές εικόνες του ναού ξεχωρίζει εκείνη της Αγίας Αικατερίνης , με σκηνές από το βίο της , που είναι προσαρτημένη στο προσκυνητάρι. Η εικόνα είναι φιλοτεχνημένη το 1770 από τον Καπεσοβίτη ζωγράφο Ιωάννη Αθανασίου. Οι Καπεσοβίτες ζωγράφοι αποτελούν μια από τις σχολές αγιογραφίας που αναπτύχθηκαν στις ορεινές κοινότητες της Ηπείρου. Αντίστοιχη σχολή συγκροτούν οι καλλιτέχνες εκείνοι οι οποίοι προέρχονται από την ορεινή κοινότητα των Χιονιάδων, στην Κόνιτσα.